Parafie katolickie dziekanatu Słonimskiego diecezji Wileńskiej w XVII w.

Vaida Kamuntavičienė

W artykule jest omawiany stan parafii katolickich dziekanatu słonimskiego diecezji wileńskiej w XVII w. (Słonim, Darów, Po­łon­ka, Mysz, Lachowicze, Stołowicze, Zadźwieje, Horodziszcze, Jelenia, Wsielub, Zdzięcioł, Dworzec, Rohotna, Mołczadź). Zo­stały poruszone główne cechy powstania i rozwoju kościołów oraz przynależność wyznaniowa mieszkańców dziekanatu, omówione kwestia elit duchownych i szlacheckich, które najbardziej przy­czyniły się do wzmacniania pozycji Kościoła katolickiego, jak również opisano działania bractw kościelnych, szpitali oraz szkół. Mikrohistoryczne studium tego dekanatu może się przyczynić do dalszych kompleksowych badań dziejów Kościoła katolickiego na terenach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jako główne źródło posłużyły akty wizytacyjne parafii dziekanatu słonimskiego z lat 1633, 1653 i 1668, które są przechowywane w Uniwersytecie Wileńskim. Na podstawie zawartej w nich informacji wy­wnios­kowano, iż w XVII w. najważniejszą rolę w rozwoju dziekanatu odegrała wojna z Rosją, bowiem podczas tego konfliktu zbroj­nego zburzono 10 z 14 kościołów parafialnych. Do umocnienia się po­zycji Kościoła katolickiego wiele się przyczynili fundacje dyg­nitarskie, a szczególnie fundacje Sapiehów oraz działalność wy­bit­nych przedstawicieli kapłaństwa, takich jak kanonik wileński Laurencjusz Mocarski. Dziekanat był zamieszkiwany przez lud­ność różnych wyznań. Od pierwszej połowy XVII w. liczba re­formatów i prawosławnych intensywnie malała, a w 1668 r. większość przedstawicieli stanu szlacheckiego była wyznania katolickiego, gdy większość włościan należała do kościoła unic­kiego. W tym czasie zaznaczył się proces przechodzenia włościan do wyznania katolickiego. Głównym kierunkiem działalności Kościoła katolickiego w dziekanacie była praca duszpasterska, działalność oświatowa i charytatywna. Do jej prowadzenia w dziekanacie w okresie XVII w. założono 3 bractwa kościelne (w Lachowiczach — bractwo św. Anny, w Jelni i Rohotnej — bractwo św. Różańca). W 1633 r. działało 6 szpitali i 5 szkół, w 1653 r. ich było po 4, a w 1668 r. pracowało 8 szpitali i tylko 3 szkoły.

contents