Дакументы па гісторыі рамяства ў актавай кнізе полацкага
магістрату
за 1656—57 г.
Максім Гардзееў
Першай абагульняльнай працай па
гісторыі рамяства на Беларусі ў Сярэднявеччы прынята лічыць кнігу Фёдара
Кліменкі „Западнорусские цехи ХVI—ХVIII вв.“, якая была выдадзена ў Кіеве ў
1914 г.1 У ёй аўтар абмежаваўся толькі канстатацыяй і разглядам
прававых нормаў у цэхавых статутах, не даў аналізу дынамікі зменаў у гарадской
эканоміцы і, перш за ўсё, унутранага рынку як галоўнай умовы паступовага
развіцця рамеснай вытворчасці.
У 1963 г. выйшла ў свет
манаграфія Аляксандра Ігнаценкі „Ремесленное производство в городах
Белоруссии в ХVII—ХVIII вв.“, якая на сённяшні дзень з’яўляецца найбольш поўнай
працай па гісторыі беларускага рамяства азначанага перыяду2.
Рамеснікі складалі асноўную
масу насельніцтва беларускіх гарадоў. Вялікую ўдзельную вагу ў гэтай
сацыяльнай групе гараджанаў мелі былыя прыгонныя сяляне, што збягалі ў гарады,
і іх нашчадкі. Каралеўская ўлада была зацікаўлена ў развіцці гарадоў і
імкнулася спрыяць павелічэнню гарадскога насельніцтва. Так, Полацку ў 1523 г.
быў нададзены прывілей, паводле якога асобы, што прыбылі ў горад на жыхарства,
вызваляліся ад усіх падаткаў і павіннасцяў на 10 гадоў. Такі самы прывілей
атрымаў Віцебск у 1531 г. і Мeнск у 1633 г.3
Павелічэнне рамесніцкага насельніцтва
ў гарадах абумоўлена яшчэ і такой гістарычнай з’явай, як юрыдыкі — пасяленні
гарадскога тыпу, што былі ў прыватнай уласнасці царкоўных ці свецкіх феадалаў і
адначасова знаходзіліся ў межах тэрыторыі, на якую распаўсюджвалася па
лакацыйным прывілеі падведамаснасць магістрату, і якія складалі разам з
горадам адзіны сацыяльна–эканамічны комплекс4. Рамеснікі, што пастаянна пражывалі ў юрыдыках, не мелі
значнай адасобленасці ад рамеснікаў, якія жылі непасрэдна на гарадской
тэрыторыі і падпарадкоўваліся статутам рамесных цэхаў5.
Цэхі — прафесійныя аб’яднанні
рамеснікаў — упершыню згадваюцца ў ХV ст. Да сярэдзіны ХVI ст. на Беларусі яны
не мелі такой назвы: у Берасці, Гародні, Менску і Віцебску яны называліся
„брацтва“, у Полацку і Магілёве — „староствы“. З канца ХVI і ў першай палове
ХVII ст. гэтыя старыя назвы сталі паўсюдна замяняцца назваю „цэх“6.
Па гісторыі полацкага рамяства
існуюць урыўкавыя звесткі. Вядома, што ў 1601 г. у горадзе ўзніклі два цэхі.
Адзін з іх аб’яднаў кавалёў, кацельнікаў, слесараў, мечнікаў і залатароў, другі
— краўцоў. Кнігі запісаў Метрыкі Вялікага Княства Літоўскага №№ 85 і 88
змяшчаюць два дакументы, што тычацца полацкіх рамеснікаў і датуюцца снежнем
1605 г. Паводле першага з іх (прывілею) можна прыйсці да высновы, што 8 жніўня 1601
г. (даты даюцца па арыгіналах) полацкія кавалі, катляры, слесары, мечнікі,
залатары, краўцы, кушняры, шаўцы і іншыя рамеснікі прасілі вызначыць парадак
для „брацтва их“, які „з немецка цехом называють“. Другі дакумент называецца
„Порадок цеховый ремесником в Полоцку“ і адрасаваны пераважна рамеснікам, якія
спецыялізаваліся на металаапрацоўцы, а таксама краўцам, кушнярам, шапачнікам,
гарбарам, злотнікам7.
У 1619 г. шапачнікі і кушняры
вылучыліся з аб’яднанага цэха і стварылі самастойны. С цягам часу да гэтага ж
цэха далучыліся скурнікі і краўцы. Аднак у 1726 г. цэх кушняроў, шапачнікаў і
краўцоў зноў падзяліўся. З яго складу выйшлі краўцы, якія стварылі самастойны
цэх. З сярэдзіны і да канца ХVII ст. у Полацку стварыліся 6 новых цэхаў:
цырульнікаў (1642 г.), ганчароў, печнікоў, муляраў і цагельнікаў (1643 г.), мяснікоў
(1672 г.), скурнікаў і кушняроў (1683 г.). З 1640 г. стаў вядомым самастойны
цэх чабатароў, а з 1677 г. — кавальскі і слесарскі цэх8.
Па падліках Зіновія Капыскага,
якія ён прызнаваў далёка не поўнымі, у 1650 г. у Полацку налічвалася 43
прафесіі9. Параўноўваючы свае падлікі з дадзенымі перапісу рамеснікаў
Полацка па інвентары 1654 г., які складаўся рускімі ўладамі, даследчык
падлічыў, што інвентар указвае столькі ж прафесій, але сярод іх — 10 прафесій,
невядомых па кнізе за 1650 г. З гэтага З.Ю. Капыскі зрабіў выснову, што
агульная колькасць рамесных прафесій перавышала 5010. Але трэба адзначыць,
што на самай справе колькасць рамесных прафесій па інвентары 1654 г. складае
63, з якіх толькі прадстаўнікі 31 былі ў наяўнасці на момант перапісу. Інвентар
адзначыў 21 чабатара, 2 кавалі, 42 краўцы, 14 мяснікоў, 13 рыбакоў, 9
хлебнікаў, 19 цесляроў, 3 ганчары, 8 скурнікаў, па 11 халшчоўнікаў і
лямачнікаў, па 9 калеснікаў і бровараў, 7 вінакураў, 6 фурманаў і г. д.11 Гэтыя звесткі,
безумоўна, далёка не поўныя, бо перапісчыкам з пункту гледжання фіскала не
было неабходнасці ў дакладнай рэгістрацыі рамеснікаў, таму яны не ўказвалі
заняткаў многіх гараджанаў. Акрамя таго, як правіла, не ўлічваліся жыхары
прыватнаўласніцкіх і царкоўных юрыдык; у перапісах указваліся толькі
рамеснікі–домаўладальнікі без падмайстраў і вучняў, наяўнасць якіх у той час
ужо не падлягае сумненню, бо існавалі цэхі.
Тым не менш інвентар
адлюстроўвае катастрафічны стан, які склаўся ў беларускім рамястве пад час і
пасля вайны 1654—67 г. Вялікая доля беларускіх рамеснікаў была вывезена ў
Расійскую дзяржаву. Па дадзеных, што прыводзіць Лаўрэнцій Абэцэдарскі, у 1660
г. у Збройнай палаце Масквы працавалі 68 полацкіх і віцебскіх „серебренного и
бронного, и ствольного, и замочного винтовальных пищалей, и ложевников, и
токарного, столярного, и загомистрельского, и каретного, и замочного дела к
светлицам“ майстроў і іх вучняў. У маскоўскай мяшчанскай слабадзе па дадзеных
перапісной кнігі 1676 г. знаходзілася 412 уладальнікаў двароў і 75 бяздворных
мяшчан, выхадцаў з Беларусі12. У Маскву трапіў полацкі аптэкар Станіслаў Рыдліцкі, які па
дакументах рускіх прыказаў праходзіў як Іван Міхайлаў13.
Як другі фактар скарачэння
рамеснага люду варта адзначыць таксама ад’езд многіх рамеснікаў у ліку
насельніцтва, якое ўцякала ад вайны „ў Літву і Інфлянты“. Адток рамеснікаў у
1654 г. быў даволі моцны. Можна меркаваць, што ён быў калі не раўназначны, то
прыблізна дасягаў колькасці вывезеных у Маскву. Акты магістрацкай кнігі за
1656—57 г. ускосна сведчаць пра ад’езд рамеснікаў, членаў іх сямей. Напрыклад,
тэкст тастамента ганчара Лаўрына Бялкоўскага сведчыць, што яго старэйшы сын
Пётр адсутнічаў у Полацку пад час смерці бацькі14. „Цікавым“ у дачыненні
да гэтай з’явы выглядае тлумачэнне яе А.П. Ігнаценкам, які, прыводзячы лічбы
інвентара 1654 г., калі пры 910 пустых і 782 заселеных дварах у горадзе было
1719 душаў мужчынскага полу, адзначыў: „Их владельцы ушли из города, спасаясь
от грабежей польских и шведских солдат“15. Дакументы нашай актавай кнігі красамоўна сведчаць, што
пакутавалі палачане ад шведаў і войскаў Рэчы Паспалітай ужо „в збегах“, а
ўцякалі з горада ў свой час менавіта ад „вызваліцеляў“16.
Цікавы дакумент, які
адлюстроўвае адзін з бакоў гэтай праблемы, — вырак магістрацкага суда па справе
полацкіх мяшчан Фёдара Пестуна з Гаўрылам Бутаком пра 30 локцяў тканіны (гл.
дак. №1). Ф. Пястун даў Г. Бутаку ў м. Дубмуйжы, дзе яны „посполу по збеженю од
рати праведного г(осу)д(а)ря, ц(а)ря с Полоцка мешкали“, 30 талек (загатовак)
нітак для вырабу тканіны, абяцаючы заплаціць па 3 польскія асьмакі за локаць.
Бутак зрабіў 30 локцяў тканіны, але яны ніяк не маглі разлічыцца. Пад час
разгляду справы Бутак быў у Полацку, але жыў ужо у м. Ілукшце ў Інфлянтах, куды
і прасіў прыслаць грошы за тканіну17. Дакумент сведчыць пра тое, што выезд рамеснікаў быў
спланаваным і рыхтаваўся загадзя. Рамеснікі вывозілі з сабой вытворчае
абсталяванне і на іншым месцы працягвалі працу, пазбягаючы вяртання ў Полацк,
ва ўсялякім выпадку, на сталае месца жыхарства, ва ўмовах вядзення баявых
дзеянняў. Акрамя таго, дакумент цікавы ў аспекце вывучэння гісторыі грашовага
звароту. Прысуджаная магістратам сума выплаты за выраб 30 локцяў тканіны (3
польскія злотыя) і адсутнасць паведамлення пра ўключэнне ў яе якога–небудзь
штрафу дазваляе зрабіць наступныя падлікі: 30 локцяўЧ3 польскія асьмакі=90
асьмакоў=3 польскія злотыя=90 польскіх грошаў. Адсюль можна зрабіць выснову,
што польскі асьмак быў роўны польскаму грошу.
4 іншыя дакументы, што
прапануюцца чытачу ніжэй, адлюстроўваюць розныя з’явы, якія назіраліся ў
Полацку часоў вайны 1654—67 г. і тычыліся гісторыі рамяства.
Дакумент №2 уяўляе з сябе запіс
пра прыняцце старастамі слесарскага і кавальскага цэхаў прысягі на 7165
(1656—57) г. Яго змест дазваляе меркаваць, што ўжо ў гэтым годзе існаваў асобны
цэх слесараў і кавалёў, выдзяленне якога А.П.Ігнаценка адносіў да 1677 г. (гл.
вышэй).
Дакумент №3 з’яўляецца копіяй
акта з адпаведным фармулярам, які існаваў асобна і быў выдадзены дзісенскаму
мешчаніну Аляксею Гарасімавічу, які доўгі час працаваў катляром у полацкага
рамесніка Івана Каспаравіча Шышкі. Дакумент дае разгорнутую гісторыю
станаўлення новага рамесніка ў спецыфічных умовах сярэднявечнай вытворчасці. Ён
таксама ставіць пытанні наконт існавання асобнага цэху слесараў і кавалёў у
Полацку ў 1656—57 г.: тэкст называе цэх яшчэ і катлярскім і мечніцкім, згадвае
чатырох старастаў, з якіх двое названыя ў дакуменце №1.
Дакумент №4 уяўляе з сябе
пратакол разгляду ў магістраце справы пра крадзёж кавальскіх прыладаў, што былі
схаваныя ад рускіх войскаў пад час уцёкаў у 1654 г., і вырак па ёй.
Дакумент №5 цікавы найперш тым,
што не толькі паведамляе пра факт прыняцця прысягі на слясарскае рамесніцтва
полацкім мешчанінам Рыгорам Леставіцкім, але і падае змест прысягі.
Мы спадзяемся, што дакументы,
якія прапануюцца ўвазе даследчыкаў, будуць каштоўнымі для вывучэння гісторыі
рамесніцтва не толькі Полацка ХVII ст., але і ўсёй Беларусі гэтага перыяду .
1 Клименко Ф.В.
Западнорусские цехи ХVI—ХVIII вв. Киев, 1914.
2 Игнатенко А.П. Ремесленное
производство в городах Белоруссии в ХVII—ХVIII вв. Минск, 1963.
3 Тамсама. С.7.
4 Карпачев А.М.
Феодальные юридики в королевских городах Белоруссии ХVII—ХVIII веков. //
Советское славяноведение. 1968. № 6. С. 37.
5 Игнатенко А.П. Назв.
пр. С. 37—39.
6 Тамсама. С.28.
7 Галубовiч В.У.
Дакументы па гiсторыi Полацка ў кнiгах запiсаў Метрыкi Вялiкага княства
Лiтоўскага першай трэцi ХVII стагоддзя // Симеон Полоцкий: мировоззрение,
общественно–политическая деятельность / Материалы Международной научной конференции.
Полоцк, 1999. С. 50—51.
8 Паводле дадзеных А.
Ігнаценкі — Игнатенко А.П. Назв. пр. С. 32.
9 Копысский З.Ю.
Экономическое развитие городов Белоруссии в ХVI — первой половине ХVII в.
Минск, 1966. С. 78. — Падлiк праводзiўся па матэрыялах актавай кнiгi полацкага
магiстрату за 1650 г.
10 Тамсама. С. 78.
11 Дадзеныя iнвентару
1654 г. прыводзяцца паводле таблiцы, апублiкаванай А.Ігнаценкам. —
Игнатенко А.П. Назв. пр. С. 9—10.
12 Абецедарский Л.С.
Белорусы в Москве ХVII в. Минск, 1957. С.19.
13 Русско–белорусские
связи: Сб. док. (1570—1667) / Отв. ред. Л.С. Абецедарский, М.А. Волков. Минск,
1963. С.308—311 (Дак. №№ 285—288). — Лекар прыгадваў у сваёй чалабітнай, што
яго ў Полацку „разорили без остатку“. У актавай кнізе полацкага магістрату за
1656—1657 гг. захавалася скарга яго жонкі Раіны пра незаконныя дзеянні
бурмістра Кузьмы Наумовіча. — Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (далей —
НГАБ), ф.1823, воп.1, спр.1, арк.53. Жанчына адзначала, што яе муж „взято с
Полоцка на послуги наяснейшог(о) цара ег(о) м(ило)сти аптекарские до места
столечног(о) царског(о) величества столицы“.
14 Тамсама, арк.451.
15 Игнатенко А.П. Борьба
белорусского народа за воссоединение с Россией (вторая половина ХVII—ХVIII вв.)
Минск, 1974. С.13.
16 Гл.: „Под час
небеспеченства од Москвы...“ (актавая кнiга полацкага магiстрату за
1656—1657 гг. як крынiца па вывучэнні вайны 1654—1667 гг.) // БГА. 1999. VI.
Сш.1—2 (9—10). С. 202—221.
17 Тамсама, арк.143—143
адв.
Дадатак
Пры транслітарацыі тэкстаў у аснову пакладзены прынцып
палітарнай іх перадачы. Разам з тым тэксты адаптаваныя сучасным алфавітам.
Графічнае абазначэнне літар, што выйшлі з ужытку, замененае сучасным, акрамя
выпадкаў ужывання „z“, „ј“. Тэксты падзелены на словы і сказы, цітлы раскрытыя,
вынасныя літары і склады ўстаўленыя ў радок і пададзеныя курсівам. Прапушчаныя
літары ў словах пад цітламі адноўлены з улікам асаблівасцяў правапісу
старабеларускай мовы і заключаныя ў круглыя дужкі. Устаўкі ад аўтара ўзятыя ў
квадратныя дужкі і агаворваюцца ў палеаграфічных падрадковых заўвагах. Цвёрды
знак захаваны ўсюды. Вынасная літара (паерык) у выглядзе „c“ перададзеная курсіўным „й“, акрамя выпадкаў яе
ўжывання напрыканцы слоў адзіночнага ліку і ў слове „маистрат“. Дыграф
„кг“ захаваны. Загалоўныя ініцыяльныя літары не адзначаюцца. Канцы рукапісных
радкоў адзначаныя вертыкальнай рыскай „|“, канец аркушаў адзначаны дзвюма
рыскамі „//“. Нумары аркушаў рукапісу ўключаныя ў тэкст. Пасля знака заканчэння
аркуша „//“ у квадратных дужках курсівам набіраецца нумар наступнага аркуша.
Відавочныя апіскі выпраўленыя па сэнсе і тыпічным фармуляры і агаворваюцца ў
палеаграфічных падрадковых заўвагах. Знакі прыпынку расстаўлены ў адпаведнасці
з сучаснымі правіламі пунктуацыі. Тэксты дакументаў падзеленыя на абзацы
паводле прынцыпу тэматычна і граматычна закончанага раздзела і ў адпаведнасці з
фармулярам. Выраз „пазнейшы запіс“ азначае, што перад адзначанай часткай тэксту
ёсць паметка пісара аб заканчэнні справавання акта ў выглядзе „mnpp“, ці гэты ўрывак
выразна адрозніваецца ад папярэдняга тэксту колерам ці насычанасцю чарніла.
№ 1. Вырак магістрату па справе полацкіх мяшчан Фёдара
Пястуна з Гаўрылам Бутаком пра 30 локцяў палатна ад 7 студзеня 1657 г.
222. 17165 1. М(есе)ца 2генъвара 2 семого дня.
Д е к р е т ъ в с п р а в е
Ф е д о р а П е с т у н а | з
ъ Г а в- р ы л о ю Б у т а к о м ъ о с о р о к л о к т и й п о л о т н а . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря, ц(а)ря и великого князя Алексея
Михайловича, | Всея Великия, Малыя и Белыя Россыи самодержца и
обладателя. |
Перед нами, бурмистрами, райцами и лавниками
места царского ве|личества Полоцъкого, того року на справахъ
судовых в ратушу Полоцъ|комъ
заседаючыми.
Постановивъшысе очевисто, мещанин места | Полоцкого
Федор Пестун жаловал на мещанина того ж места Полоцкого
| Гаврылу Бутака, ткача, о неодданье собе сорока локтий
полотна, на ко|торое дал ему нитей сорок талек у
Дубъмуйжы, где посполу по збеженю | од рати праведного
г(осу)д(а)ря, ц(а)ря с Полоцка мешкали. А обецал, дей 3, ему | од
кождого локтя за роботу заплатить по тре смаки польскихъ.
|
О што будучы он, Гавърыло Бутак, очевисто на
день сегоднешний че|резъ слугу врадового меского Гарасима
Сахонова заказаный, | постановившысе, поведил.
Ижъ, дей, не сорок, але трыдцать талек
нитей | он, Федор Пестун, мне на зробене
полотна дал, яко ж я и уробил ему, | а он у мене не
выкуповал, и по сес час тое полотно пры мне в мес|течъку
Илукште, где на сес час перемешкиваю, зоставаеть. Ко|торое
полотно готовъ ему за оказыею слушною в Полоцокъ | прыслать, нехай
мне тепер за роботу оного од кожъдого локтя | по тры 4 осмаки 5 заплатить,
альбо теж брату моему Федору | Бутаку, который в Полоцку
мешкаеть, оддасть.
На што иж акътор | [поз]волил 6.
Мы, врад, наказали есмо 7ему, Гаврыле 7 Бутаку,
тое полотно | трыдцать локтий на Запусты Масленые,
в року теперешнемъ блиско | наступуючые, въ 8 Полоцокъ
помененому Федору Пестуну прыслать. //[143 адв.] А он, Пестун,
маеть брату его, Федору Бутаку, тры золотых 9 | полскихъ
за роботу его полотна отъдать.
Што про паметь есть|до книг мескихъ полоцъких
записано.|
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.143—143 адв.
№ 2. Паведамленне пра выкананне прысягі на стараства
слесарскага і кавальскага цэха Сямёнам Гаўлоўскім і Панкратам —яўлевічам ад 12
верасня 1656 г.
30. 7165. М(есе)ца сеньтебра дванадцатог(о) дня.
В ы к о н а н ь е п р
ы| с е г и н а с т а р о с т в о ц е х у с л е- с а р
с к о г (о) и к о в а л с к о г (о) п р е з | С е м е н а К г а в- л о в с к о г
(о) и
П а н к р а т а И е в
л е в и ч а . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря, ц(а)ря и великог(о)
кн(я)зя Алексея Михайлови|ча, Всея Великия, Малыя и Белыя Россыи
самодержца и обла|дателя.
Перед нами, бурмистрами, райцами
и лавниками | места царског(о) величества Полоцкого,
того року на справах судо|вых в ратушу Полоцъком
заседаючыми.
Постановившысе | перед нами и прышодшы
до нас в ратушу, вси ремесники цеху | слесарског(о)
и ковалског(о) просили, абы подлуг звычаю и дав|ного
порадку старостове до того цеху их, от них
згодне обра|ные, прысегу на врад свой выконали.
Яко ж мещане полоц|кие Семен Василевич
Кгавловский и Панкрат Иевлевич,
слесары, | од них на тот врад обраные, звычайную
прысегу водлуг науки | правное перед нами, врадом,
за позволеньем нашым выконали | и старостами цеху своег(о)
на тот рок 7165 зостали.
Што про | паметь до книг меских полоцъких
записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.14 адв.
№ 3. Заява полацкага катляра
Івана Каспаравіча Шышкі, а таксама старастаў слесарскага, кавальскага,
катлярскага і мечніцкага цэха пра вызваленне з цэху дзісенскага мешчаніна і
катляра Аляксея Гарасімавіча ад 21 лютага 1657 г.
378. 7165. М(есе)ца февраля двадцать первого
дня.
С о з н а н е
с т а р о с т ц е
х у с л е с а р с к о г
(о) | и к о т- л я р с к
о г о п о л о ц к о г о и и н
н ы х р е м е с н и к о в ц е- х у
и х , и ж А л е к с е й Г а р а с и м о| в и ч , к о т л я р , е с т в ы с л у ж о н ы м в т
о м р е м е с л е к о т л я р с к о м и с ц е- х у
и х в ы з в о л е
н ы й . |
1Бурмистры 1, райцы
и лавники места царского величества Полоцкого, сего року |
на справах судовых в ратушу Полоцкомъ заседаючые 2.
Чыним 3 ведомо | и
ознаймуемъ тым нашым врадовым листом
всим вобец и кождому зособна, | кому бы о том
ведати належало.
Иж за потребованемъ и жоданем меща|нина
дисеньского Алексея Гарасимовича, котлера, ставшы перед
нами | очевисто в ратушу Полоцкомъ на мейсцу звыклом
судовым, мещанин полоц|кий Иван Касперович
Шышка, котляр, устне под прысегою водлугъ
науки права | майдебурского в голос сознал в
тые слова.
Иж помененый Алексей Гарасимович,
| мещанин дисеньский, зашодшы до места Полоцкого
еще з молодых лет своих, | служыл 4 ему, Ивану
Шышце, през год десет нерозделне,
учечысе ремесла котлярског(о). | То ест
прыстал, дей, до него на тую службу в тисеча шестсот
сорок втором году и слу|жыл за хлопца, не одставаючы
и нигде не одходечы, през год сем. А потом
| за его, Ивана Шышки, залеценем зъ цеху котлярского
вызволеный, зоставшы, | робил у него ж,
Ивана Шышки, на варстате вжо за товарыша годы тры, и, у него ж
| будучы, за ег(о) промоцыею оженилсе. А оженившысе и мало
што змешкавшы | у Полоцку, и з жоною своею до места
Дисеньског(о) на мешкане отехал.
А до того, | постановившысе теж очевисто перед
нами, врадом, мещане теж полоцкие | а старостове сегорочные
цеху полоцкого слесарского, ковалского, кот|лярского
и мечницкого, то ест два их: Максим
Зенькович 5, зекгармистр, и
Апанас | Лукашевич, ковал, а пры них и иншые
ремесники цеху их а мещане теж | полоцкие Панкрат
Иевлевич, слесар, и Сымонъ Васильевичъ Кгавловский,
//[232 адв.] мечникъ, сами от себе и именьем
всего цеху своег(о) тое сознане помененог(о) | Ивана Шышки
яко слушное и правдивое потвердившы, тако ж
под сумненем и под пры|сегою доброволне сознали,
же тот Алексей Гарасимович по верном
и цнотливом | у помененог(о) Ивана Шышки выслуженю
и того ремесла котлярского нау|ченю за згодою всее брати
цеховое полоцкое, яко ремесник добрый и выс|лужоный
есть с цеху котлярског(о) вызволеный.
Которого такового, под пры|сегою през вышпомененых
особъ учыненого, сознаня мы, маистрат, | выслухавшы,
абы того Алексея Гарасимовича везде за почстивого |
чоловека и за доброг(о), вызволеног(о) с цеху ремесника
мели, для потом|ного веку за потребованемъ его, казавшы до
книг нашых меских полоцких | записат,
даем тое наше тестимониумъ с печатю упрывилеваною 6 мес|кою
ратушнею и с подписом руки писара нашег(о) меского
полоцкого.
Писан | у Полоцку, дня двадцат первого
февраля, тисеча шестсот пятдесятъ семог(о) |
году. 7Выпис выдано 7. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.232—232 адв.
№ 4. Вырак магістрату па справе мешчаніна Барыса Дарафеевіча
і яго жонкі з мешчанінам Аляксеем Федаровічам пра кавальскі варштат ад 15
чэрвеня 1657 г.
678. 165. М(есе)ца июня петнадцатог(о)
дня.
Д е к р е т
в с п р а в е Б о р ы с а
Д о р о ф е е| в и ч а и ж о н ы
е г (о) з ъ А л е z ј е м Ф
е д о р о в и ч о м о в а р -с т а т к о в а л с к и й . |
Б[(о)жю] 1 м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря
ц(а)ря и великог(о) кн(я)зя Алеzјя Михайлови|ча,
Всея Великия и Малыя и Белыя Россыи самодержца | и обладателя.
Перед нами, Филипом Кособуцким а
Кузьмою | Наумовичом, бурмистрами, и перед нами, райцами
и лавниками | места царског(о) величества
Полоцкого, того року на справах судо|вых в ратушу Полоцком
заседаючыми.
Постановившысе очеви|сто, мещанин
места Полоцког(о) Борыс Дорофеевич и жона
его жаловали //[456 адв.] на мещанина того ж места Полоцкого
Алеzјя Федоровича | о то.
Ижъ, дей, онъ, Алеzјй, выбрал
зъ земли весь варстат ко|валский, который
они, уходечы од рати праведног(о) г(осу)д(а)ря ц(а)ря, | в
лесе закопали были, опроч толко меха не было, а то весь | варстат
схован был. А у него, Алеzјя
Федоровича, по|казалосе лице, то ест кавадло ковалское,
власне с того | схову вынятое.
О што будучы он, Алеzјй Федорович,
| очевисто на день сегоднешний через слугу врадовог(о)
меског(о) | Ивана Шлюбовског(о) заказаный,
постановившысе, пове|дил.
Ижъ, дей, я тое кавадло купил за золотых
чотыры полских | у сельског(о) мужыка перед Иваном
котелником и перед Гар|батым. А болей
того ничого не куповалом.
Мы теды, врад, | наказали есмо одного Ивана
котляра, яко чоловека, | веры годного, ку сознаню на день
третий поставить. |
Якожъ кгды на день петнадцатый м(есе)ца
июня ж был за|казаный, ставшы, сознал.
Иж, дей, тое кавадло мужык селский
| у Гарбатог(о) заставил, а Алеzјй, прышодшы до нег(о), за золо|тых
чотыры старговал.
По которомъ сознаню его поз|ваный Алеzјй Федорович поведил.
Ижъ, дей, жона ег(о), Борыса | Дорофеевича,
мужыка тог(о) 2 добре знаеть, кгды ж, дей,
до | мене з ним два разы прыходила строны тог(о) кавад|ла.
До чого иж тая жона Борысова зналасе.
Мы, вряд, | позваног(о) Алеzјя Федоровича од тое жалобы их волног(о)
| учынили, а им, актором, до самого истца, хто тое ковад|ло
продал, поневаш ег(о) знають и ведають, волное
пра|во заховали. Альбо теж, если для ближшой згоды
| похочуть, волно ему, Борысу Дорофеевичу, и жоне ег(о) | золотых
чотыры тому Алеzјю Федоровичу отдать | а собе
ковадло взять.
Што все про паметь естъ | до книг меских
полоцких записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк.456—456 адв.
№ 5. Паведамленне пра выкананне прысягі на слесарскае
рамяство полацкім мешчанінам Рыгорам Леставіцкім ад 17 ліпеня 1657 г.
732. 7165. М(е)с(я)ца июля семнадцатого
дня.
В ы к о н а н ь е п р
ы с е| г и п р е з Г р ы г о р я Л е с т а- в и ц к о г о н а
с л е с а р с к о е р е м
е с л о . |
Б(о)жю м(и)л(о)стю г(осу)д(а)ря ц(а)ря и великого
кн(я)зя Алексея | Михайловича, Всея Великия и Малыя и Белыя | Россыи
самодержца и обладателя.
Перед нами, Фи|липом Кособуцким а
Кузьмою Наумовичом, бурмистрами, | и перед
нами, райцами и лавниками места царского | величества
Полоцъкого, того року на справах судовых | в ратушу Полоцъком
заседаючыми.
Постановив|шысе очевисто, мещанинъ места Полоцкого
| Грыгорей Леставицъкий, 1слесар 1, пры бытности
старост и всее | братьи цеху слесарского, за их сполною
зъгодою | будучы до цеху слесарского прынятый, водлуг |
звычаю и науки правное прысегу в ратушы | на тое ремесло слесарское
выконалъ и братом | ровным всим слесаром цеховым
зостал.
А прысегнул, | ижъ маеть в ремесле своим верне
и справедливе за|ховатисе и тое ремесло без ошуканины
робить | и продавать або за плату брать маеть побожне | ровною ценою
такъ богатому, яко и убогому, | а старшых тежъ цеховых в
пошанованью меть | и ихъ послушонъ быть маеть и повиненъ | будеть.
Которое таковое выконанье тое пры|сеги през
вышъпомененого Грыгоря Леставицкого, | слесара, ест
до книг меских полоцъких записано. |
НГАБ, ф.1823, воп.1, спр.1, арк. 491.
1—1 лічбы абведзены іншым
чарнілам.
2—2 іншым чарнілам почыркам II паверх паўзмытага генвара.
3 де паверх змытага іншым
чарнілам.
4 ы паверх раней напісанага
іншым чарнілам.
5 о ўпісана пазней іншым
чарнілам.
6 у аркушы прабіта дзірка,
страчаныя літары даюцца па сэнсе.
7—7 іншым чарнілам почыркам II паверх змытай
часткі радка.
8 ъ упісаны іншым чарнілам
почыркам II.
9 у ркп. голотых,
выпраўлена па сэнсе.
1—1 іншым чарнілам почыркам
II паверх змытага.
2 е іншым чарнілам почыркам
II паверх змытага.
3 ч іншым чарнілам почыркам
II паверх змытага.
4 л іншым чарнілам
паверх змытага.
5 нь паверх змытага іншым
чарнілам.
6 н паверх змытага іншым
чарнілам.
7—7 пазнейшы запіс.
1 у аркушы прабіта дзірка,
страчаныя літары даюцца па фармуляры.
2 т паверх змытага.
1—1 над радком.